İpek Yolu ülkeleri arasında gümrük iş birliğini somut adımlarla güçlendirmek amacıyla ortak eylem ve projeleri teşvik etmek için, Azerbaycan, Türkiye, Kazakistan, Kırgızistan uzmanlarından ve Türk Devletleri Teşkilatı Sekretaryası’ndan oluşan heyetlerin, Türkiye'nin “Kervansaray Girişimi” kapsamında üye devletlerin belirli Sınır Kapılarına (SK) saha ziyaretleri düzenlendi. Bu ziyaretler arasında Azerbaycan-Gürcistan, “Kırmızı Köprü” SK ve Bakü Uluslararası Ticaret Deniz Limanı, Kırgızistan'da: Kırgız-Çin “Torugart” ve “Irkeshtam” SK'ları, Kazakistan'da: Kazak-Çin sınırında “Altynkol”, “Nur-Zholy” SK'ları ve “Khorgoz” Serbest Ticaret Bölgesi, Türkiye'de ise “Kapıkule” SK yer almaktadır. Ziyaretlerin amacı, üye devletlerin SK'larındaki mevcut durum hakkında bilgi edinmek ve Türkiye'nin kamu-özel ortaklığı çerçevesinde uyguladığı İnşa-İşlet-Devret sisteminin sınır kapılarını modernize etme ve inşa etme süreçlerine dahil edilme olasılığını incelemektir. Ayrıca, önceki saha ziyaretlerinin bulgularını güncellemek ve önerileri gözden geçirmek amacıyla 2019 yılında yeni inşa edilen Bakü Uluslararası Ticaret Limanı'na bir ziyaret gerçekleştirildi.

Bu alandaki diğer faaliyetlere ek olarak, TDT Sekretaryası, somut girişimler yoluyla gümrük kolaylaştırmasını teşvik etmek amacıyla bir dizi bölgesel atölye çalışması düzenleyerek kapasite geliştirmeyi de desteklemektedir. Bugüne kadar, Üye Devletlerin ilgili otoritelerinin desteğiyle ve Dünya Gümrük Örgütü (WCO), USAID, GTZ, IRU, AB gibi uluslararası kuruluşlarla yakın iş birliği içinde Ankara, Astana, Bakü, Bişkek ve İzmir'de “Sonradan Kontrol ve Risk Yönetimi”, “Yetkilendirilmiş Yükümlü Sistemi (AEO)”, “Gümrük Transit Kolaylaştırma” ve “Elektronik TIR Sistemi” konularında birkaç bölgesel ve uluslararası atölye çalışması düzenlendi.

Gümrük alanında elde edilen önemli başarılardan biri, 11 Mart 2019'da Nur-Sultan'da düzenlenen 7. Gümrük İdare Başkanları Toplantısı sırasında, gümrük uygulamaları alanında iş birliğini güçlendirmek amacıyla, Üye Devletlerin Gümrük İdareleri arasında “Gümrük Uygulamalarında İş Birliği Mutabakat Zaptı”nın imzalanmasıydı. Bu mutabakat zaptı, bilgi ve tecrübe paylaşımı ile eğitim seminerlerinin teşvik edilmesini amaçlamaktadır.

Birinci “Elektronik TIR sistemi” (e-TIR) Çalışma Grubu toplantısı, 15 Haziran 2021'de Birleşmiş Milletler Avrupa Ekonomik Komisyonu (UNECE) ile yakın iş birliği içinde düzenlendi ve Türk Konseyi Üye Devletlerinin Gümrük Otoritelerinin katılımıyla bölgedeki gümrük ve transit prosedürlerinin basitleştirilmesi amacıyla ortak bir e-TIR sisteminin kurulması hakkında görüş alışverişinde bulunuldu.

Türk Devletleri Teşkilatı çerçevesinde 30 Haziran 2021 tarihinde Taşkent'te, ülkeler arasında mal taşımacılığında “e-Permit” sisteminin uygulanmasının teknik yönlerini tartışmak amacıyla Türk-Özbek “e-Permit” Çalışma Grubu toplantısı düzenlendi.

Türk Devletleri Teşkilatı (TDT) Sekretaryası, 8 Şubat 2022 tarihinde TDT üye ve gözlemci devletlerinin Gümrük İdareleri/ilgili Bakanlıklarının yanı sıra Gürcistan temsilcilerinin katılımıyla “Kervansaray Projesi” üzerine çevrim içi bir olağanüstü toplantı düzenledi. Taraflar, projeye desteklerini ifade ettiler ve sınır kapıları altyapısını iyileştirme ve gümrük kurallarını ve prosedürlerini uluslararası standartlarla uyumlu hale getirme konusunda bir çalışma mekanizması olarak uygulanmasının önemini vurguladılar. Trans-Hazar Uluslararası Doğu-Batı Orta Koridoru’nun rekabet gücünü ve cazibesini artırmak için gümrük sınır kapılarının kesintisiz işletilmesinin sağlanması gerektiği de vurgulandı.

TDT çerçevesinde, 18 Mart 2022 tarihinde Özbekistan ve Kırgızistan arasında dijital TIR projesinin başlatılması töreni Özbekistan'da gerçekleştirildi. TDT'nin tüm TIR sisteminin hızla bilgisayarlaştırılmasını tamamen desteklediği ve dijital TIR’ın diğer üye ve gözlemci ülkelere de genişletilmesini teşvik ettiği belirtildi.

Ayrıca, 16-18 Mayıs 2022 tarihlerinde TDT Sekretaryası, Türkiye Ticaret Bakanlığı ve Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği (TOBB) bünyesindeki Gümrük ve Turizm İşletmeleri A.Ş. (GTİ A.Ş.) tarafından Türkiye'nin sınır kapılarına yönelik bir saha ziyaret programı gerçekleştirildi. Bu saha ziyaretine katılanlar, ziyaret edilen gümrük sınır kapılarının modernizasyonu ve işletilmesinde Türkiye'nin kamu-özel ortaklığı deneyimini yakından tanıma fırsatı buldular.

Türk Devletleri Teşkilatı'nın (TDT) 11. Gümrük İş Birliği Çalışma Grubu Toplantısı ve 8. Gümrük İdare Başkanları Toplantısı 8-9 Haziran 2022 tarihlerinde Bişkek'te gerçekleştirildi. TDT üye devletlerinin heyet başkanları, yaptıkları açıklamalarda, gümrük prosedürlerinin basitleştirilmesi, modernizasyonu, standardizasyonu ve uyumlaştırılması yoluyla bölgesel entegrasyona yönelik ortak faaliyetlerin sürdürülmesinin, gümrüklerde dijital araçların daha fazla uygulanmasının, en iyi uygulamaların paylaşılmasının ve kapasite geliştirme programlarının yürütülmesinin gerekliliğini vurguladılar. Toplantının ana sonucu, Türk Devletleri Teşkilatı Hükümetleri arasında Basitleştirilmiş Gümrük Koridoru’nun Kurulmasına İlişkin Anlaşma'nın nihai versiyonunun kabul edilmesi oldu. Bu anlaşmanın, 2022 yılı Eylül ayında İstanbul'da TDT üye devletlerinin hükümetleri tarafından imzalanması planlanmıştır. Taraflar ayrıca şu konuların tamamlanmasına karar verdiler: “Kervansaray Projesi”nin daha fazla uygulanması; 2022-2023 yılları için eğitim ve kapasite geliştirme programlarının planlanması, modern dijital araçlar (“e-TIR”, “e-Permit” ve “e-CMR”) uygulanarak TDT üye devletlerinde taşımacılık ve transit prosedürlerinin kolaylaştırılmasına yönelik ek önlemlerin alınması ve ilgili uluslararası kuruluşlarla iş birliği içinde ortak programların düzenlenmesi; TDT Modern İpek Yolu Ticaret Kervanı Demonstrasyon Turu.

Türk Devletleri Teşkilatı'nın Semerkant Zirvesi'nde, TDT üye devletlerinin gümrük otoriteleri arasında mal ve araçların hareketi hakkında bilgi alışverişini kolaylaştırmak amacıyla Basitleştirilmiş Gümrük Koridoru’nun Kurulmasına İlişkin Anlaşma sonuçlandırılmış ve imzalanmıştır.

Ayrıca Devlet Başkanları, gümrük prosedürlerinin basitleştirilmesi, modernizasyonu, standardizasyonu ve uyumlaştırılması, gümrüklerde dijital araçların daha fazla uygulanması, en iyi uygulamaların paylaşılması ve kapasite geliştirme programlarının yürütülmesi yoluyla bölgesel entegrasyona yönelik ortak faaliyetlerin sürdürülmesi konusunda ilgili kurumlara talimat vermiş; gümrük sınır kapılarının kesintisiz işletilmesini sağlayarak Trans-Hazar Uluslararası Doğu-Batı Orta Koridoru’nun rekabet gücünü ve cazibesini artıracak “Kervansaray Projesi”nin uygulanmasına devam edilmesini istemişlerdir. Ayrıca, TDT Sekretaryası, Türkiye Ticaret Bakanlığı ve Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği (TOBB) bünyesindeki Gümrük ve Turizm İşletmeleri A.Ş. (GTİ A.Ş.) tarafından 16-18 Mayıs 2022 tarihlerinde Türkiye'nin sınır kapılarına yönelik olarak gerçekleştirilen saha ziyaret programının başarılı bir şekilde organize edilmesini takdir etmişlerdir.

Yakın zamanda, 27 Aralık 2022 tarihinde, iki ülkenin Gümrük İdareleri, Özbekistan (t/p Ark-Bulak/Aviayuklar) ile Azerbaycan (t/p Havalimanı Bakü/Kargo Terminali Bakü) arasında eTIR (multimodal) taşımacılık operasyonunu başarılı bir şekilde gerçekleştirdiler. Bu operasyon, UNECE platformunda eTIR elektronik garantisi kullanılarak bir Özbek taşıyıcı tarafından gerçekleştirilmiştir. Daha önce, TDT çerçevesinde ve IRU iş birliği ile Kazakistan ile Özbekistan arasında dijital TIR projesi başlatılmış ve Mart 2022'de Kırgızistan'a genişletilmiştir. Bu önemli başarı, üye devletlerimizin pratik iş birliğini teşvik etme ve ulaşım ve transit prosedürlerinde dijitalleşmeyi ilerletme konusundaki taahhüdünün bir kanıtıdır ve bu durum, 11 Kasım 2022 tarihinde gerçekleştirilen TDT Semerkant Zirvesi'nin Samarkand Deklarasyonu'nda da belirtilmiştir.